نگاهی بـه وضعیت منابع آب درون ایران و جهان

شعارسال : جمـهوری اسلامـی ایران بـه دلیل قرار گرفتن در کمربند خشیمـه خشک جهان درون زمره کشورهای با محدودیت منابع آب قلمداد مـی‌شود و به همـین دلیل نیز این ماده حیـاتی درون ایران، یکی از مـهم‌ترین ارکان توسعه کشور هست که توسعه سایر بخشـها درون گروی بهره برداری پایدار از آن است.

* وضعیت آب درون جهان

آب شیرین نـه یک منبع جهانی، بلکه منبعی منطقه‌ای محسوب مـی‌شود کـه در حوزه‌های آبخیز خاصی از جهان قابل دسترس هست و بـه دلیل محدودیت‌آن بـه اشکال مختلفی یـافت مـی‌شود. وضعیت آینده دانشگاه ها با توجه به کاهش رشد جمعیت مبهم است درون برخی از حوزه‌های آبخیز این محدودیت‌ها فصلی هستند کـه به قابلیت و توانایی ذخیره سازی آب درون دوره‌های خشک وابسته است. وضعیت آینده دانشگاه ها با توجه به کاهش رشد جمعیت مبهم است درون سایر مناطق، محدودیت‌ها از مـیزان تغذیـه» دوباره» سفره‌های آب زیرزمـینی، مـیزان ذوب برف یـا از ظرفیت خاک جنگل‌ها به منظور ذخیره سازی آب متأثر است. ‌ ‌

ماهیت منطقه‌ای منابع آب مانع از آن شده هست تا جامعه» جهانی بیـانیـه یـا کنوانسیون خاصی را به منظور آن تصویب کند؛ بیـانیـه‌ای کـه به طور فزاینده عمق نگرانی‌های بشر را درون این خصوص منعسازد. آب کالایی منحصر بـه فرد و ماده‌ای بسیـار حیـاتی است. محدودیت‌های این ماده حیـاتی ظرفیت‌های سایر منابع حیـاتی — از جمله غذا، انرژی، ذخایر ماهی و حیـات وحش– را تحت فشار قرار مـی‌دهد. استحصال سایر منابع — از جمله غذا، مواد معدنی و فرآورده‌های جنگلی– نیز بـه تناسب مقدار کمـی و کیفی منابع آب مـی‌تواند محدود شود. درون شماری از حوزه‌های آبخیز جهان محدودیت‌های آب آشکار شده است. درون برخی از فقیرترین و ثروتمندترین کشورهای جهان نیز سرانـه استحصال آب بـه دلیل مسایل زیست‌محیطی، افزایش هزینـه‌ها و کمـیابی درحال کاهش است.

* توزیع جریـان‌های آبی نیز درون سطح جهان نامتعادل هست و با توزیع جمعیت تناسب ندارد. ‌ ‌

از مجموع کل آب‌های جهان، ۴/۹۷ درصد آن را آب شور دریـاها و اقیـانوس‌ها تشکیل مـیدهند کـه به دلیل شوری درون عمل قابل استفاده نیستند. بـه این ترتیب از مجموع منابع آبی جهان، ذخایر آب شیرین تنـها ۶/۲ درصد کل حجم ذخایر آبهای سطح زمـین را شامل مـیشود کـه بخش اعظم آن بـه صورت یخ درون قطبهای کره زمـین و یخچال‌های طبیعی (۹۸/۱ درصد) و آب‌های زیر‌زمـینی ( ۵۹/۰ درصد ) وجود دارند کـه در دسترس نیستند . بـه این ترتیب از مجموع آب‌های کره زمـین تنـها ۰۱۴/۰ درصد آب قابل استفاده بوده و در واقع حیـات آدمـی وابسته بـه همـین مقدار اندک آب است . از این مقدار نیز حدود ۰۰۱/۰ درصد، آب موجود درون اتمسفر، رودخانـه ها، گیـاهان و جانوران، ۰۰۵/۰ درصد رطوبت خاک و ۰۰۷/۰ درصد آب شیرین موجود درون دریـاچه ها است. ‌ ‌

مـیزان آبی کـه سالانـه از اقیـانوسها تبخیر مـی شود حدود ۴۲۵ هزار کیلو متر مکعب هست که بخش اعظم آن بـه صورت بارندگی بـه اقیـانوس ها بر مـیگردد و تنـها حدود ۴۰ هزار کیلومتر مکعب بـه صورت نزولات جوی درون خشکیـها تخلیـه و به صورت روان‌آب از طریق رودخانـه ها و جریـان‌های زیر زمـینی دوباره بـه سوی اقیـانوسها جاری مـیشود. ‌ ‌

‌ ‌به این ترتیب مشاهده مـیشود،‌به رغم اینکه بخش اعظم سطح زمـین را آب پوشانده، تنـها بخش اندکی از آن به منظور بشر قابل استفاده هست و درون حقیقت تمام برنامـهریزیـهای بشر حتما با توجه بـه این محدودیتها صورت پذیرد .

از طرف دیگر، توزیع و پراکنش این حجم محدود آب نیز درون سطح کره زمـین بسیـار ناهمگون هست و توزیع مکانی و زمانی آب نیز بسیـار متغیر بوده و منطبق با پراکنش جمعیت و نیـاز جوامع بشری بـه آب نیست . ‌ ‌

مـیزان آب مصرفی انسانی (آبی کـه برداشت مـی‌شود اما بـه رودخانـه‌ها یـا آب‌های زیرزمـینی باز نمـی‌گردد زیرا تبخیر یـا درون گیـاهان و فرآورده‌های کشاورزی ذخیره مـی‌شود) حدود ۲۲۹۰ کیلومتر مکعب درون سال است. حدود ۴۴۹۰ کیلومتر مکعب نیز به منظور رقیق و کاهش آلودگی‌ها مورد استفاده قرار مـی‌گیرد. حاصل جمع این دو عدد ۶۷۸۰ کیلومتر مکعب درون سال هست که نیمـی از مجموع آب‌های روان پایدار( آب شیرین) کره زمـین را تشکیل مـی‌دهد.

مـیزان آب مصرفی انسانی (آبی کـه برداشت مـی‌شود اما بـه رودخانـه‌ها یـا آب‌های زیرزمـینی باز نمـی‌گردد زیرا تبخیر یـا درون گیـاهان و فرآورده‌های کشاورزی ذخیره مـی‌شود) حدود ۲۲۹۰ کیلومتر مکعب درون سال است. حدود ۴۴۹۰ کیلومتر مکعب نیز به منظور رقیق و کاهش آلودگی‌ها مورد استفاده قرار مـی‌گیرد. حاصل جمع این دو عدد ۶۷۸۰ کیلومتر مکعب درون سال هست که نیمـی از مجموع آب‌های روان پایدار( آب شیرین) کره زمـین را تشکیل مـی‌دهد.

چنانچه مـیانگین تقاضای سرانـه آب بـه هیچ عنوان تغییر نکند و جمعیت جهان براساس پیش‌بینی‌های سازمان ملل بـه نـه مـیلیـارد نفر درون سال ۲۰۵۰ برسد آبی کـه بشر استحصال مـی‌کند حدود ۱۰۲۰۰ کیلومتر مکعب، یعنی حدود ۸۲ درصد آب‌های روان شیرین کره زمـین خواهد بود. اگر علاوه بر جمعیت، تقاضای سرانـه نیز افزایش یـابد محدودیت شدید آب درون سطح جهان قبل از سال ۲۱۰۰ نمایـان خواهد شد. ‌ ‌

* وضعیت آب درون ایران

ایران سرزمـینی کوهستانی هست که دو رشته کوه البرز با جهت گیری شرقی – غربی و رشته کوه زاگرس با جهت‌گیری شمال غربی – جنوب شرقی درون آن قرار گرفته اند. این دو رشته کوه همانند دیواره ای مانع رسیدن ابرهای باران زا از شمال و غرب کشور مـی‌شوند و به همـین دلیل نیز بخش اعظم کشور را مناطق خشیمـه خشک تشکیل مـی‌دهد. کمبود منابع آبی همواره بـه عنوان یک عامل محدود کننده فعالیت ها درون کشور مطرح بوده است. ‌ ‌

‌ توزیع مکانی آب درون ایران بـه دلیل شرایط طبیعی بسیـار ناهمگن است. توزیع زمانی نزولات جوی درون کشور نیز مانند توزیع مکانی روند مشابهی را نشان مـی دهد و مـیزان آن درون سال‌های مختلف و حتی فصول مختلف متغیر بوده و این مسأله مشکلات گوناگونی را در چند سال اخیر به منظور بخشـهای مختلف، بـه ویژه بخش کشاورزی و تأمـین آب شرب شـهرها به همراه داشته و زیـانـهای زیـادی را بـه این بخش تحمـیل کرده است. حتی توزیع نامناسب زمانی بارشـها طی سال‌های نرمال نیز از تنگناهای جدی محدودیت منابع آب ایران هست و این معضل درون سالهای خشک تشدید مـی شود . بـه عنوان نمونـه، در مناطقی کـه از نظر بارش نزولات جوی درون زمره مناطق پر باران طبقهبندی مـیشوند، درون بعضی از ماههای سال کم آبی مشـهود است. تحلیل زمانی نزولات جوی بیـان کننده دامنـه تغییرات زیـاد آن از سالی بـه سال دیگر است. جدول شماره ۲ حجم حاصل از ریزشـهای جوی را درون حوزههای آبریز کشور نشان مـی‌دهد.

‌ ‌ با توجه بـه روند رشد جمعیت کشور و تشدید نیـاز بخشـهای مختلف، افزایش مصرف آب بخش شـهری، روستایی و صنعتی اجتناب ناپذیر خواهد بود. آب درون فرآیند توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور نقش عمده و کلیدی دارد. افزایش تولیدات کشاورزی و امنیت غذایی، توسعه مراکز جمعیت شـهری و روستایی و بهبود و ارتقای کیفیت زندگی درون گروی انجام سرمایـه‌گذاریـهای لازم و هماهنگ درون ابعاد مختلف توسعه و بهرهبرداری از منابع آب هست . ‌ ‌

منابع آب تجدید شونده کشور با توجه بـه وضعیت بارندگی، پوشش گیـاهی و سایر عوامل تأثیرگذار درون حجم نزولات جوی، حدود 130 که تا ۱۳۹ مـیلیـارد متر مکعب درون سال است کـه حجم قابل استحصال و با احتساب آب‌های برگشتی حدود ۱۲۶ مـیلیـارد مترمکعب برآورد مـی شود . از کل آب‌های تجدید شوند حدود ۱۰۵ مـیلیـارد متر مکعب را جریـان‌های سطحی و ۲۵ مـیلیـارد مترمکعب را جریـان‌های نفوذی بـه منابع زیر زمـینی تشکیل مـی دهند .

در حالی کـه متوسط حجم کل آب سالانـه کشور رقم ثابتی هست تقاضا به منظور آب بـه علت رشد جمعیت، توسعه کشاورزی، شـهرنشینی و صنعت درون خلال سال‌های اخیر، متوسط سرانـه آب قابل تجدید کشور را تقلیل داده هست به طوری که این رقم درون سال ۱۳۴۰ حدود ۵۵۰۰ مترمکعب بود درون سال ۱۳۵۷ بـه حدود ۳۴۰۰ درون سال ۱۳۶۷ بـه حدود ۲۵۰۰ و در سال ۱۳۷۶ بـه حدود ۲۱۰۰ مترمکعب کاهش یـافته است. این مـیزان با توجه بـه روند افزایش جمعیت کشور درون سال ۱۳۸۵ بـه حدود ۱۷۵۰ تنزل یـافته هست و درون افق سال ۱۴۰۰ بـه حدود ۱۳۰۰ مترمکعب تنزل خواهد یـافت. صرفنظر از تفاوتهای آشکار منطقه ای درون کشور و طیف گسترده مناطق خشک نظیر سواحل خلیج فارس و دریـای عمان، نیمـه شرقی کشور از خراسان که تا سیستان و بلوچستان و نیز حوزه‌های مرکزی کـه مـیزان سرانـه آب قابل تجدید درون آنـها از مـیزان متوسط کشور بـه مراتب پایین تر است، ارقام متوسط سرانـه آب کشور درون سال‌های آینده بـه مفهوم ورود ایران بـه مرحله تنش آبی و کم آبی خواهد بود. ‌ ‌

بر داشت بی رویـه آب از آب‌های زیرزمـینی یکی دیگر از مسایل اساسی کشور درون بخش آب بـه شمار مـی‌آید کـه در حال حاضر مشکلات جدی را درون کشور پدید آورده است. بـه همـین دلیل نیز درون بسیـاری از نواحی کشور سطح سفره های آب زیر زمـینی افت کرده و با توجه بـه خشکسالیـهای اخیر، افزایش بهره‌برداری از آب‌های زیرزمـینی تشدید شده و خسارتهای غیر قابل جبرانی را بر منابع آبی زیرز مـینی کشور وارد آورده است. ‌ ‌

در کنار کاهش کمـیت منابع آب، انتشار پساب‌های صنعتی، کشاورزی و شـهری نیز از دیگر عوامل تهدید کننده منابع محدود آب کشور محسوب مـیشوند. هر چند درون خلال سال‌های گذشته بـه ویژه برنامـه‌های سوم و چهارم توسعه اقدام‌های قابل قبولی به منظور تصفیـه پسابهای شـهری و صنعتی صورت گرفته و مبین توجه دولت بـه حفاظت از کیفیت منابع آب هست اما با توجه بـه افزایش جمعیت کشور، گسترش شـهرنشینی وتوسعه فعالیتهای صنعتی و کشاورزی ضروری هست تا اقدام‌ها از شتاب بیشتری برخوردار شوند.

* شاخصهای تطبیقی منابع و مصارف آب‌ ‌

با فرارسیدن قرن بیست و یکم و هم‌زمان با افزایش جمعیت بـه ویژه درون کشورهای درون حال توسعه، تقاضا به منظور آب بـه منظور تأمـین نیـازهای جمعیتی افزایش قابل ملاحظه‌ای یـافته است. این موضوع بـه خصوص درون مناطقی از جهان کـه به صورت طبیعی همواره با کمبود آب مواجه بودند، بیشتر حایز اهمـیت است. ‌ ‌

همانگونـه کـه عنوان شد، توزیع مکانی آب درون جهان بسیـار نامتوازن هست و بـه همـین دلیل نیز مـیزان دسترسی و سرانـه مصرف آن نیز تفاوت های فاحشی را درون بین مناطق مختلف جهان نمایـان مـی سازد. ‌ ‌

یکی از شاخص های بسیـار مـهم درون خصوص وضعیت منابع آبی هر کشور نسبت استحصال آب بـه آب قابل دسترس(پتانسیل آبی) است. این شاخص از تقسیم آب مصرف شده بـه آب قابل دسترس هر کشور بـه دست مـی آید. هر قدر مقدار این شاخص بزرگ‌تر باشد، مـیزان فشار بر منابع آبی کشور بیشتر بوده و مبین تنش آبی درون یک کشور است. بر اساس این معیـار درون صورتی کـه مقدار این شاخص درون دامنـه ۵-۱ باشد کشور مورد نظر هیچگونـه تنش آبی ندارد، درون صورتی کـه شاخص مزبور بین ۲۰-۵ باشد کشور دارای تنش آبی کم، درون صورتی کـه این رقم بین ۴۰-۲۰ باشد دارای تنش آبی متوسط و بیش از ۴۰ نیز دارای تنش آبی شدید خواهد بود. ‌ ‌

یکی دیگر از شاخصهای مصرف منابع آب شاخص بهره وری آب است که نشان مـیدهد بـه ازای هر واحد تولید ناخالص داخلی چه مقدار آب مصرف شده است. به منظور محاسبه این شاخص تولید ناخالص هر بخش بر مقدار آب مصرف شده درون بخش مزبور تقسیم مـی‌شود و عدد حاصل بـه عنوان شاخص مورد استفاده قرار مـیگیرد. مقدار این شاخص بـه تبعیت شرایط و ساختار اقتصادی کشورها متفاوت است. بررسی این شاخص درون بین کشورهای مختلف جهان تفاوت های آشکاری را بین کشورهای توسعه یـافته و در‌حال‌توسعه نشان مـیدهد بـه طوری کـه مقدار کل این شاخص بین ۲/۲۸ درون کشورهای با درآمد بالا که تا ۸/۰ درون کشورهای با درآمد پایین درون نوسان بوده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط بانک جهانی درون سال ۲۰۰۶، متوسط این شاخص طی دوره ۲۰۰۴-۱۹۸۷ درون ایران به منظور بخشـهای کشاورزی، صنعت و شاخص کل بـه ترتیب معادل ۲/۰، ۲/۲۶ و ۶/۱ بوده هست که نسبت بـه کشورهای توسعه یـافته و متوسط جهانی ارقام پایینتری را نمایـان مـیسازد (به استثنای بخش صنعت.) ‌ ‌

یکی دیگر از شاخصهای مصرف منابع آب شاخص بهره وری آب است که نشان مـیدهد بـه ازای هر واحد تولید ناخالص داخلی چه مقدار آب مصرف شده است. به منظور محاسبه این شاخص تولید ناخالص هر بخش بر مقدار آب مصرف شده درون بخش مزبور تقسیم مـی‌شود و عدد حاصل بـه عنوان شاخص مورد استفاده قرار مـیگیرد. مقدار این شاخص بـه تبعیت شرایط و ساختار اقتصادی کشورها متفاوت است. بررسی این شاخص درون بین کشورهای مختلف جهان تفاوت های آشکاری را بین کشورهای توسعه یـافته و در‌حال‌توسعه نشان مـیدهد بـه طوری کـه مقدار کل این شاخص بین ۲/۲۸ درون کشورهای با درآمد بالا که تا ۸/۰ درون کشورهای با درآمد پایین درون نوسان بوده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط بانک جهانی درون سال ۲۰۰۶، متوسط این شاخص طی دوره ۲۰۰۴-۱۹۸۷ درون ایران به منظور بخشـهای کشاورزی، صنعت و شاخص کل بـه ترتیب معادل ۲/۰، ۲/۲۶ و ۶/۱ بوده هست که نسبت بـه کشورهای توسعه یـافته و متوسط جهانی ارقام پایینتری را نمایـان مـیسازد (به استثنای بخش صنعت.) ‌ ‌

همانگونـه کـه ملاحظه مـی شود، مقدار این شاخص درون کشور های توسعه یـافته بـه دلیل فناوریـهای بالاتر از کارآیی و بهرهوری بیشتر برخوردار بوده و به همـین دلیل نیز بـه ازای هر واحد مصرف آب، ارزش افزوده بیشتری نسبت بـه کشورهای کمتر توسعه یـافته تولید مـیکنند. این درون حالی هست که اکثر کشورهای توسعه یـافته بـه دلیل قرار گرفتن درون عرضهای بالاتر کره زمـین کمتر با محدودیت آبی دست بـه گریبان بوده و با مشکلات کمتری درون این زمـینـه مواجه هستند. از این رو، ارتقای بهره وری و کارآیی آب درون کشورهای کم آبی نظیر جمـهوری اسلامـی ایران بسیـار حایز اهمـیت بوده و ضروری هست تا سیـاست و اقدام‌های مقتضی درون این زمـینـه صورت گیرد.

* جمع‌بندی

ما درون جهانی زندگی مـی کنیم کـه کمبود آب همواره بـه عنوان یک موضوع اساسی، مطرح بوده است. کمبودی کـه هر ساله بیشتر مـیشود. درون حال حاضر بسیـاری از افراد کشورهای درون حال توسعه از آب کافی به منظور برآوردن نیـازهای اصلی خود مانند شرب، و پخت و پز، محروم است. پیش‌بینی مـی شود کـه تا سال ۲۰۵۰ مـیلادی حدود ۵۶۳ مـیلیون نفر بر جمعیت کشور هند، ۱۸۷ مـیلیون نفر بر جمعیت کشور چین که درون زمره فقیر ترین کشورهای جهان بـه لحاظ اراضی کشاورزی قلمداد مـی شود، افزوده شود کـه در حال حاضر نیز با مشکلات عدیدهای درون زمره تأمـین منابع آب مواجه هستند. کشورهایی نظیر مصر، مکزیک و جمـهوری اسلامـی ایران نیز با افزایش جمعیت مواجه بوده و بر اساس پیش بینی سازمان ملل متحد جمعیت آنـها نیز که تا سال ۲۰۵۰ حدود ۵۰ درصد افزایش خواهد یـافت. درون این کشورها کـه در حال حاضر با کمبود آب مواجه هستند، تداوم رشد جمعیت بسیـاری از شـهروندان را با کمبود آب مواجه کرده هست و درون صورتی کـه اقدام‌های اساسی را به منظور استفاده بهینـه از منابع محدود آب درون دستور کار خود قرار ندهند، بـه طور قطع با مشکل‌هایی برای دستیـابی بـه توسعه پایدار مواجه خواهد شد. ‌ ‌

یکی از مـهم‌ترین نشانـه های کمبود آب، خشک شدن رودخانـهها هست که اکنون درون تعدادی از رودخانـههای مـهم جهان مشاهده مـی شود و به همـین دلیل افرادی کـه در انتهای سرشاخههای این رودخانـهها زندگی مـی‌کنند، با کمبود شدید آب درون تمام یـا بخشی از سال مواجه هستند. پدیدهای کـه در حال حاضر درون تعدادی از رودخانـه‌های کشور ما نیز مشـهود است.

از سوی دیگر، بـه دلیل انتشار انواع آلودگی ها و ورود آنـها بـه منابع محدود آب، همـین مقدار آب محدود نیز بـه دلیل آلودگی شدید از حیز انتفاع خارج شده هست و امکان استفاده از آنـها درون برخی از موارد غیر ممکن مـی شود. همچنین درون شرایطی کـه رودخانـههای مـهم جهان پیوسته خشک مـی شوند، سفره های آب زیر زمـینی نیز درون تمام قاره ها بـه علت فزونی گرفتن تقاضای آب از بازده پایدار آبخوانـها پیوسته درون حال تنزل هستند. پمپاژ آب از عمق زمـین پدیدهای هست که درون نیم قرن اخیر و از زمان پیدایش موتورهای نیرومند دیزلی ممکن شده و توانسته هست در مدتی کوتاه کاهش شدید منابع آبهای زیرزمـینی را باعث شود.

* پیشنـهادها

روش‌های بی‌شماری به منظور استفاده از آب بـه صورت پایدار و نـه از طریق مصرف آب بیشتر، وجود دارد. فهرست خلاصه‌ای از مـهم‌ترین اقدام‌ها را درون این زمـینـه مـی‌توان به شرح زیر ارایـه کرد:‌‌

‌ -‌انطباق مـیان کیفیت آب با نوع مصرف، برای مثال، استفاده از آب غیر شرب حاصل از تصفیـه فاضلاب‌ها درون سیفون توالت و برای آبیـاری چمن.

‌ -‌توسعه» روش آبیـاری قطره‌ای‌ ‌که مـی‌تواند مصرف آب را بین ۳۰ که تا ۷۰درصد کاهش و هم‌زمان مـیزان تولید محصول را نیز بیست تا نود درصد افزایش دهد.

- ‌‌استفاده از شیرهای آب کم مصرف درون دستشوییـها و ماشین‌های لباسشویی. ‌ ‌

- ‌‌جلوگیری از نشت آب‌ .‌

- ‌‌کشت گیـاهان سازگار با شرایط اقلیمـی درون مناطق خشک و کم‌آب و توسعه فضای سبز با کشت گیـاهان بومـی کـه نیـاز اندکی بـه آب دارند.

- ‌‌بازیـافت آب، ‌برخی از صنایع، بـه ویژه درون مناطق خشک و کم آب، پیشگام استفاده از روش‌های کارآمد و کم هزینـه به منظور بازیـافت، تصفیـه و استفاده» مجدد از آب بوده‌اند.

- ‌‌جمع‌آوری آب باران درون مناطق شـهری، با توسعه سیستم جمع‌آوری و ذخیره آب از طریق سقف منازل مـی‌توان آبی بـه اندازه آب‌های روان حاصل از نزولات جوی را مانند سد بزرگی ذخیره و مصرف کرد.

یکی از بهترین روش‌ها به منظور استفاده عملی از این اقدام‌ها توقف اعطای یـارانـه بـه بخش آب است. چنانچه قیمت استحصال نشان دهنده تمام یـا بخشی از هزینـه‌های مالی، اجتماعی و زیست‌محیطی تأمـین آب باشد، استفاده عقلایی از منابع آب بـه طور خودکار محقق مـی‌شود. ‌ ‌

با اندكي اضافه و تلخيص برگرفته از وبسایت کشاورز نیوز، تاریخ انتشار: وضعیت آینده دانشگاه ها با توجه به کاهش رشد جمعیت مبهم است 8 بهمن 1392، www.keshavarznews.ir